Diş taşı, dişler yada ağızdaki protezler üzerinde görülen ve bunlara yapışmış olan kitlelerdir. Diş taşı eğer diş eti cebinin içinde oluşmuş ise subgingival diş taşı adı verilir. Diş eti seviyesinin üzerinde oluşan diş taşlarına ise supragingival diş taşları adı verilir.
Supragingival (diş etinin üstündeki) diş taşının % 70-90 nını anorganik, geri kalanını da organik birleşikler teşkil eder.
Dişte oluşan taşların birikmesi, bakterilerin tutunabileceği alanların artmasına sebep olacağından,
1- Diş eti rahatsızlıklarına,
2- Diş minelerinde zedelenmelere,
3- Diş çürümelerine
4- Diş eti çekilmelerine neden olmaktadır.
Diş taşı neden oluşur?
Ağız hijyenini sağlamak konusunda yeterince başarılı olunamaz ise dişler üzerinde oluşan bakteri plağı kalsifiye olarak yaklaşık 14 gün içinde diş taşlarına dönüşmektedir. Doğru diş fırçalama tekniği ile yeterli zaman ayrıldığında diş üzerinde oluşan bakteri plağı ve tartar oluşumu minimum olacaktır. Eğer ağız hijyenine çok dikkat etmenize rağmen bakteri plağı ve diş taşı oluşumu çok hızlı oluyor ise doğru fırçalama tekniğini diş doktorunuzdan öğrenebilirsiniz.
Diş taşı en çok nerelerde oluşur?
Tükürük bezlerinin ağza açıldığı yerlerde en fazla diş taşına rastlanır. Alt çene ön grup dişlerin içe bakan yüzeyleri ve üst çene büyük azı dişlerinin yanağa bakan yüzeyleri en fazla diş taşı oluşan yüzeylerdir. Diş taşlarının % 90 ı alt çene ön grup dişlerin dile bakan yüzeyinde oluşur. Diş eti altında oluşan diş taşlarına en çok alt çene büyük azı dişlerinin dil tarafında rastlanır.
Diş taşlarının yoğun olarak biriktiği bir başka durumda, eksik dişlerin bulunduğu bölgelerde fonksiyon eksikliğine bağlı olarak biriken diş taşlarıdır.
Diş taşı temizliği nasıl yapılır?
Özel ultrasonik cihazlar yardımı ile yüksek frekanslarda titreşim vererek diş taşları dişten uzaklaştırılır. Diş eti cebi içerisindeki subgingival diş taşlarının temizliğinde bazen el aletleri ile detartraj ve diş eti küretajı yapılır. Diş eti küretajı, diş eti cebi içerisindeki sağlıksız granülasyon dokusunun alınmasıdır.
Diş eti rahatsızlıkları ile başa çıkabilmek için ağız hijyenine çok dikkat edilmelidir. Normal şartlarda 6 aylık periyodik diş hekimi kontrollerinde tüm ağzın muayenesi ile birlikte diş taşı temizliği (detartraj) de yapılır. Ancak bazı ağızlarda daha sık detartraj işlemi yapılması gerekebilir. Çünkü, diş taşının birikim hızı ve miktarı kişiden kişiye değişir. Diş eti seviyesinin üzerinde oluşan diş taşları, diş eti cebi içinde oluşan diştaşlarına oranla çok daha hızlı oluşur. Diş doktorunuzun size önerdiği aralıklarda diş taşlarının temizlenmesi gerekir. Detartraj işlemi yapılır iken, Ultrasonik cihazlar ile yada diş minesine zarar vermeyecek en uygun aletler yardımı ile diş üzerinde oluşan kalın plak tabakası ve diş taşları temizlenir.
Dişlere yapışan bakteri plağı temizlenmediği taktirde bir süre sonra diş taşına dönüşmektedir. Hem dişetleri etrafında koyu renkli alanlar, hemde diş etlerinin şiş, düzensiz ve kanamalı görüntüsüne sebep olarak estetik olarak kötü bir görüntüye neden olur. Ayrıca pürüzlü yüzeyler olduklarından, dilin sürtünmesi ile dilde tahrişe yol açar.
Diş taşları nasıl oluşur?
Diş taşı bakteri plağının mineralizasyona uğramış hali olarak kabul edilir. Yani temizlenmeyen bir bakteri plağının kalsifikasyona uğraması sonucu diş taşları oluşur. Bazı ipliksi mikro organizmalar bu süreçte matrix oluşturarak diş taşı oluşumuna katkıda bulunur. Bu süreç, temizlenmeyen bakteri plağı üzerine çökelen mineral tuzlarının sertleşmesi ile olur. Tükürüğün koyu kıvamlı ve yapışkan olması diş taşı oluşumuna yardımcı olur iken, daha akışkan kıvamlı ve bol tükürük salgısı olması diş taşı oluşumunu azaltır.
Beslenme alışkanlığı da diş taşı oluşumu üzerinde etkilidir?
Kalsiyum, fosfor, bikarbonat, protein ve karbonhidratlar diş taşı oluşumunu artırmaktadır. Şekerin, bakteri plağı olumunu kolaylaştırıcı etkisi vardır. Yenilen gıdaların yumuşak veya sert olması içeriğinden daha önemlidir. Yumuşak gıdalar ile beslenenlerde tartar oluşumu daha hızlıdır.
Periodontal hastalığın oluşumunda neler rol oynar?
Periodontal hastalığın oluşumunda bakteri plağı ve diş taşları rol oynar.
Diş taşları olmaksızın, yalnızca bakteri plağı varlığında bile gingivitis görülebilmekte bakteri plağı temizlenir ise diş eti dokusu eski sağlıklı durumuna kavuşmaktadır.
Yaş ile birlikte diş taşı , gingivitis ve bakteri plağı oluşumu artmaktadır. Çocuklarda özellikle diş eti seviyesinin altındaki diş taşları ile nadir karşılaşılır.
Patolojik diş eti ceplerinin oluşumunda diş taşları hem primer hemde sekonder olarak rol oynar. Derin periodontal ceplerin oluşmasına subgingival diş taşları (diş eti seviyesi altında yer alan diş taşları) periodontal dokuların harabiyetine yardımcı olarak etki eder. Hemen hemen, her diş taşının mevcut olduğu ağızda da bir diş eti iltihabı vardır. Kötü ağız kokusu (halitosis) sebebi olarak da en önemli etkenlerden birisi diş taşlarıdır.
Diş taşları radyografilerde görülür mü?
Diş taşlarının ara yüzeylerde olması durumunda röntgen ile görülebilir. Ancak diş dokusu ile aynı doğrultuda röntgen ışını alan diş taşları (dişin önünde yada arkasında yer alan diş taşları) süperpoze olduğundan röntgende görülemez. Diş taşlarının ancak % 40 kadarı röntgende belirlenebildiği için diş taşlarını görmek amacı ile radyografi alınmaz. Ancak periodontal harabiyetin yol açtığı kemik erimesini görebilmek amacı ile radyografiden faydalanilabilir.